Bir çok operasyoncu, müşterilerin söylediklerine aldırmazlar ve Henry Ford’un söylediği iddia edilen “Müşterilere sorsaydım, daha hızlı koşan at isterlerdi” sözünü tekrarlarlar.

• Önce şunu vurgulayayım, ciddi araştırmalarda Henry Ford’un bu sözü söylediğine dair ipucu bulunamamıştır. 1999 senesinde birinin yazdığı “muhtemelen böyle derdi” iddiası ile başlamıştır. Şurada araştırmaların sadece bir tanesi var. Google teyze size daha birçok araştırmayı sunuyor.

Steve Jobs’un en sevdiği cümle olduğu iddia edilen sözün yakıştırma olması ayrı bir mizah konusu. Jobs’a özenti çok sayıda girişimcinin tekrarlaması daha da ilginç.

Müşteriden uzak yaşayanların egosunu tatmin eder gibi görünse de, pazarlamacı olarak bu sözü tamamen farklı yorumluyorum. Bu yaklaşım, Sanayi Dönemi’nden kalma bir düşünce yapısıdır. Üstelik o zaman bile yanlıştı. O dönemde ürün odaklı düşünüldüğü için, sözü uyduran kişi araba ile at arasında karşılaştırma yapmış. Oysa, kendi uydurduğu cümlede bile, işin müşteri tarafı çok açık bir şekilde ifade ediliyor. “daha hızlı”.

Müşteriler aslında çözüm istiyor. Bu çözümü, kendi bildikleri çerçevede tanımlıyorlar. Kelimelere takılmak yerine müşterileri dinlemeyi bilirsen gerçekten ne istediklerini (müşterinin temel ihtiyacını) anlar ve çözüm üretirsin.

Henry Ford’un “Siyah istedikleri sürece, istedikleri renk araba alabilirler” sözü Sanayi Dönemi’ne uygun. En hızlı kuruyan renk siyah olduğu ve sırada bekleyen çok sayıda müşteri olduğu için rahatça söylemişti.

O bile, birkaç sene sonra her renkte araba üretmeye başlamıştı. Özetle, doğru müşteri ihtiyacına iyi odaklanan hep kazanır.

🙂

Yönetim bilimleri, “işletmecilik okulu” mezunu olan hemen hepimizin de eğitimini aldığı “Kuzey Amerika tarzı yönetim modeli” prensiplerine dayanıyor.

Bu yönetim modelinin prensipleri ne zaman başladı, nasıl oluştu: 1800’lerin son yıllarında etkisini gösteren ve 1900’lerin başında dünyaya egemen olan “sanayi devrimi”, o zamana kadar bilinen yönetim prensiplerini zorladı. Daha önce, büyük dökümhaneler hariç, henüz yüzlerce insanın çalıştığı işyerleri yokken, birden bire binlerce insanın çalıştığı fabrikalar ortaya çıktı.

Atölyeler ve küçük işyerleri kapandı (Bugünlerde bile “Kahraman bakkal süpermakete karşı” olgusunu tartışıyoruz). Kişisel beceri ile oluşturulmuş atölyeler, ortanın altında beceriye sahip kişilerin de çalıştığı ve “ölçek ekonomisi”nden ötürü ucuza mal eden fabrikalarla yarışamadı. (O yıllarda bu durumun “üretimin halka inmesi” diye yorumlanabildiğini de söylemek isterim.)

“Orta kapasiteli” binlerce insanın çalıştığı fabrikaları yönetmek için, yepyeni bir yönetim modeli gerekti.

1900’lerin başında işletmeciliğin (hatta endüstri mühendisliğinin) temelleri oluşturuldu. Bugün bile, bu mesleğin kutsal kitabı sayılan “ The Principles of Scientific Management” (Bilimsel Yönetimin İlkeleri) isimli kitabını Frederick Taylor 1911’de yazdı.

Max Weber “ The Protestant Ethic and the Spirit of Capitalism ” (Protestan Ahlakı ve Kapitalizm Ruhu) isimli kitabını 1904-5 yıllarında, “ The Theory of Social and Economic Organization ” (Sosyal ve Ekonomik Örgüt Kuramı) isimli kitabını da 1915 – 16 yıllarında yazdı.

Meşhur “Siyah olduğu sürece istedikleri renkte araba alabilirler” sözünü Henry Ford o yıllarda söylemiştir.

Özetle, işletmecilik (ve endüstri mühendisliği) 1800’lerin sonu ve 1900’lerin başında ortaya çıkan sanayi devriminin sonunda, 1910 – 1920 yılları arasında “orta kapasiteli insanların yönetilmesine dayalı” kurallardan oluşmuştur. 1950’ye kadar sadece kısmi şekil verilmiş, daha sonra neredeyse sadece yeni araçlar (türev ürünler, vb.) veya yeni oluşumlar (globalizasyon, şirket birleşmeleri, vb…) ortaya çıktıkça kapsamı genişlemiş ama özü değişmemiştir.

MBA kavramıyla da bu eğitim modeli, ABD’nin dünyaya sattığı en önemli kavramlardan biri haline gelmiştir. Zamanla “standartlaşmış” yönetim tarzını “eğitim paketleri” şekline sokup 2 veya 3 yıllık drajeler ile hepimize içirmiştir (“yutturmuştur” yazmaya elim varmıyor da…)

…

1800’lerin son yıllarına mercek tuttuk. 1900’lerin sonuna baktığımızda, daha büyük değişiklikler görüyoruz. Son 30 senede inanılmaz değişiklikler oldu. Cep telefonu, PC, internet, lap top, i-pod, Google, facebook, Apple, sosyal ağlar, second life, interaktivite, 3G, web 2.0, vb… Peki yöneticilik eğitiminde bu derece olmasa bile, köklü bir değişim oldu mu? Maalesef HAYIR.

Üstelik, çağımızın bir çok sorununa çözüm getirmek bir yana, aksine sorunların arkasına bu tarzın olduğu… en azından, giderek sıklaşan krizlerin nedeni değilse de baş yardımcısı olduğu kanaatindeyim.
Bu nedenledir ki (bence) inovasyon galip geliyor. Büyük şirketler anlayana kadar yenileri ortaya çıkıp tahtı sarsıyor. MBA okumamış, hatta okuldan terk 3 – 5 velet, milyar dolarlık şirketler kuruveriyorlar.

Fiziksel dağıtım kurallarından arınmış bir ortam beliriyor. Biri YouTube’a 3 dakikalık filmini koyuyor. Müziğini koyuyor ve sonunda parasını kazanmaya başlıyor. Fiziksel dağıtım kanallarının – İMÇ simsarları, plakçı, plak şirketi, Virgin veya D&R vb. gibi müzik dükkanlarının – kısıtlamalarını atlıyor. ( Biz bunu okumamıştık )

Zaten yaratıcının asıl motivasyonu önce para kazanmak değil, bilinir olmak. Bilinirlik zaten çeşitli şekilde kazanç getiriyor. ( Bize böyle öğretmediler )

Her köşeye dükkan açanlarla aynı yarışta oluveriyor insan. Elbette onların marka bilinirliği, ziyaret sıklığı getiriyor. Genç yetenek buna da bir yaratıcı çözüm arıyor. Sonuç, bireysel yeteneklerin yaratıcılıklarını duyurabildiği global demokrasi… Ya da yaratıcılığın önündeki fiziksel dağıtım kanalı engelinin aşılması… ( Bireysel yetenek mi? Atölyeler dönemi gibi mi yani?.. Eyvah, yoksa 1800’lere geri mi döneceğiz. O zamana ait yönetim modelini nerede okutuyorlar?.. )

Diyorum ki yönetim bilimi de kendini çağa uyarlamalı… Uyarlayacak da… Yeni Frederick Taylor’ların, Max Weber’lerin, ortaya çıkışını göreceğiz.

Nasıl ki, 1800’lerin sonundaki olaylar, 1910 – 1920 arasında “yeni” yönetim ilkeleri oluşturulmasını sağladı; 2010 – 2015 yıllarında da, inovasyon’u destekleyen yeni yönetim modelleri ortaya çıkacak. Şimdiki MBA öğretileri de tarihçe içinde yer alacak.

MBA diploması mı?… Siz bilirsiniz onunla ne yapılacağını… Ben zaten duvardan indirip çekmeceye kaldırdım.

😛