Uzmanlık / sorgulama
Uzmanlık tutarlılık gerektirir dedik. Tutarlılığın biri kolay iki aşaması vardır. Bir inanç, ideoloji veya fanatizm çerçevesinde kendince tutarlı bir iç dünya yaratmak kolaydır. Bir süre idare eder. Akıl düzeyine göre, çok uzun süre de gidebilir. Zaten bu inanç, ideoloji veya fanatizm iç tutarlılık esasına göre yapılanır. Bu nedenle Soljenitsin “ideoloji her suçu haklı kılar” demiştir.
Ne var ki, önemli olan dış tutarlılıktır. Şizofren ve psikopatların da kendi beyinlerinde yarattıkları iç dünyalarında tutarlı olduklarını ama asıl eksikliğin dış dünya ile etkileşim ve tutarlılık olduğunu yazmıştım. İşte feed-back ve sorgulama burada önem kazanıyor.
Örneğin, yeterince güçlü olursan herkesi ayaklarından tutup kaldırabilirsin. Kendin hariç. Ne kadar güçlü olursan ol, kendini o şekilde kaldıramazsın. Yani, bir düşünce sisteminin kendi içinde tutarlı olması yetmez, dış dünya ile de tutarlı olması lazım. Zaten sorgulamak = “insan” olmaktır.
Kendi inancını, felsefeni, ideolojini, fanatizmini de sorgulamadan, dış dünyayı yeterince sorgulayamazsın.
Uzmanlık sorgulamayı gerektirir.